Khi nghĩ đến những sinh vật biển thông minh và vui nhộn, cá heo luôn là cái tên xuất hiện trong tâm trí chúng ta.

Những loài động vật có vú dưới biển đáng kinh ngạc này không chỉ thông minh mà còn rất gắn bó, thường tạo nên những mối quan hệ mạnh mẽ trong bầy đàn.

Bạn đã bao giờ tự hỏi làm thế nào chúng giao tiếp, săn mồi, hay thậm chí nhận ra mình trong gương chưa? Hãy cùng khám phá thế giới kỳ diệu của cá heo!

Cá heo: Không chỉ là những tay bơi vui nhộn

Cá heo đóng một vai trò quan trọng trong hệ sinh thái đại dương. Chúng chủ yếu ăn cá và mực, nhưng đồng thời cũng là nguồn thức ăn cho những loài săn mồi lớn hơn như cá mập. Điều này khiến chúng trở thành một phần thiết yếu của chuỗi thức ăn đại dương, giúp duy trì cân bằng sinh thái.

Các nhà khoa học thậm chí còn xem cá heo như những "chỉ số" về sức khỏe của đại dương. Bằng cách nghiên cứu chúng, chúng ta có thể hiểu hơn về những vấn đề môi trường như ô nhiễm, vốn không chỉ gây hại cho sinh vật biển mà còn ảnh hưởng đến con người theo những cách chúng ta có thể chưa nhận ra.

Có bao nhiêu loài cá heo?

Bạn có biết rằng thuật ngữ "cá heo" không chỉ đề cập đến một loài duy nhất? Thực tế có khoảng 42 loại cá heo khác nhau! Chúng thuộc một nhóm gọi là động vật biển có vú, bao gồm cả cá voi và cá heo heo.

Cá heo được chia thành hai loại chính: cá voi có răng (bao gồm cá heo) và cá voi tấm sừng (không có răng). Hầu hết cá heo thích những vùng nước ấm của đại dương, nhưng một số loài, như cá heo sông Amazon, lại sống trong nước ngọt.

Những loài cá heo lớn nhất và nhỏ nhất

Loài cá heo lớn nhất chính là cá voi sát thủ (orca), có thể dài tới 10 mét và nặng 10 tấn. Ngược lại, loài cá heo nhỏ nhất, cá heo Maui, chỉ dài khoảng 1,2 mét, khiến nó trở thành một trong những thành viên nhỏ bé nhất của họ nhà cá heo.

Liệu cá heo luôn sống dưới nước?

Hẳn bạn khó tin, nhưng cá heo không phải lúc nào cũng là sinh vật biển! Hàng triệu năm trước, tổ tiên của chúng từng sống trên cạn trước khi dần dần tiến hóa thành những tay bơi gọn gàng mà chúng ta thấy ngày nay.

Một gợi ý kết nối cá heo với động vật trên cạn chính là chuyển động của cột sống. Không giống như cá, di chuyển đuôi từ bên này sang bên kia, cá heo di chuyển cơ thể lên xuống—giống như cách động vật trên cạn chạy. Chúng cũng phải ngoi lên để lấy không khí qua lỗ thở, một dấu hiệu khác về nguồn gốc trên cạn của chúng.

Một cách giao tiếp độc đáo

Cá heo có khả năng giao tiếp đáng kinh ngạc. Mỗi con cá heo có một "tên riêng", là một âm huýt đặc trưng mà chúng sử dụng để gọi nhau. Hãy tưởng tượng bạn có một nhạc chuông cá nhân mà bạn bè của mình đều nhận ra!

Chúng cũng sử dụng khả năng định vị bằng âm thanh để tìm thức ăn và định hướng môi trường xung quanh. Bằng cách phát ra âm thanh cao, chúng có thể "nhìn" môi trường thông qua những tiếng dội lại. Kỹ năng này chính xác đến mức chúng có thể phát hiện vật thể ngay cả trong bóng tối hoàn toàn.

Thông minh hơn bạn nghĩ

Cá heo nằm trong số những loài động vật thông minh nhất trên thế giới. Chẳng hạn, một con cá heo mũi chai non có thể nhận ra mình trong gương khi chỉ mới bảy tháng tuổi, trong khi con người thường phải đến hai tuổi mới phát triển khả năng này.

Cá heo cũng được biết đến với việc sử dụng công cụ. Ở Vịnh Shark Bay, Australia, một số con cá heo đặt bọt biển biển lên mõm để bảo vệ chúng khỏi những tảng đá sắc nhọn khi săn mồi—giống như chúng ta đeo găng tay để bảo vệ tay!

Những tay bơi nhanh nhẹn và tràn đầy năng lượng

Cá heo được tạo ra để bơi nhanh. Một số loài có thể bơi với tốc độ lên tới 50 km/giờ và lặn sâu 55 mét để săn mồi. Chúng dành khoảng 17% thời gian mỗi ngày để săn bắt và ăn uống, trong khi thời gian còn lại được dành để khám phá các vùng lãnh thổ rộng lớn, từ 100 đến 400 km².

Chúng cũng có khả năng nín thở tuyệt vời. Một số cá heo, như cá heo xám, có thể ở dưới nước đến 30 phút trước khi phải ngoi lên để thở. Khi bơi nhanh, chúng nhảy ra khỏi mặt nước để thở, trong khi những con bơi chậm thì nhẹ nhàng, thường xuyên hít thở trên bề mặt.

Sự sống mới trong cộng đồng cá heo

Cá heo có chu kỳ sinh sản khác nhau tùy thuộc vào loài. Hầu hết đạt độ tuổi trưởng thành từ 5 đến 13 tuổi, và thời gian mang thai của chúng kéo dài từ 9 đến 16 tháng. Chẳng hạn, cá heo mũi chai sinh con mỗi 2 đến 3 năm, với mỗi lần mang thai kéo dài khoảng một năm.

Khi một con cá heo sinh con, các thành viên khác trong bầy sẽ tụ lại để bảo vệ mẹ và con mới sinh khỏi những kẻ săn mồi tiềm năng. Con cá heo con, gọi là cá heo non, sinh ra đầu tiên là đuôi và phụ thuộc vào mẹ để bú sữa và được chăm sóc trong khoảng ba năm.

Trong tự nhiên, cá heo mũi chai sống tới 30 năm, trong khi cá voi sát thủ có thể sống đến 80 năm!

Thực tế buồn: Cá heo bị nuôi nhốt

Thật không may, không phải tất cả cá heo đều được tự do bơi lội trong đại dương. Trên thế giới, hơn 3.000 cá heo bị nuôi nhốt, chủ yếu để làm trò giải trí. Những con cá heo này hoặc bị bắt từ tự nhiên hoặc được nuôi trong điều kiện nuôi nhốt để biểu diễn cho du khách.

Trong các công viên biển, chúng sống trong các bể nhỏ, diện tích chỉ bằng một phần nghìn so với môi trường tự nhiên của chúng. Trung bình, những khu vực nuôi nhốt cá heo lớn nhất chỉ rộng khoảng 444 mét vuông—một không gian nhỏ bé so với đại dương bao la nơi chúng thuộc về.

Cá heo bị nuôi nhốt cũng buộc phải tương tác với con người qua các màn trình diễn dàn dựng, chụp ảnh và các chương trình bơi lội, điều này có thể gây căng thẳng và không tự nhiên đối với chúng.

Bảo vệ cá heo cho tương lai

Cá heo mũi chai là loài thường bị nuôi nhốt nhất, nhưng ngay cả cá heo hoang dã cũng đang đối mặt với những thách thức nghiêm trọng. Sự hủy hoại môi trường sống và việc bị mắc vào lưới đánh cá vô tình đang đẩy một số loài, như cá heo Maui cực kỳ nguy cấp, đến bờ vực tuyệt chủng.

Các bạn thân mến, chúng ta có thể tạo ra sự khác biệt! Tránh ủng hộ các công viên biển khai thác cá heo vì mục đích giải trí, và nâng cao nhận thức về những mối đe dọa mà chúng đang phải đối mặt. Cùng nhau, chúng ta có thể đảm bảo rằng các thế hệ tương lai vẫn có cơ hội được chiêm ngưỡng những sinh vật tuyệt vời này bơi lội tự do trong ngôi nhà tự nhiên của chúng.

Bạn có muốn nhìn thấy cá heo ngoài tự nhiên không? Hãy tiếp tục thảo luận trong phần bình luận nhé!